برای کسانی که اعمال عبادی برایشان اهمیت دارد و به اعمال ایام اهتمام دارند بدست آوردن اول ماه هم دارای اهمیت است زیرا اگر نتوانند اول ماه را به درستی به دست آورند اعمالشان به موقع انجام نخواهد پذیرفت مثلا کسانی که می خواهند لیلة القدر (شب بیست و سوم ماه مبارک رمضان) یا شب لیلة البراة (شب نیمه شعبان) و لیلة الرغائب ( اولین شب جمعه ماه رجب) را احیا کنند و یا در شبی مثل شب عید غدیر، عید بقر، عید اضحی و سایر ایام دینی به مراقبه اعمال بپردازند اگر اول ماه را به درستی پیدا نکنند اعمالشان باطل می شود و اگر باطل هم نشود شاید ثوابی بیشتر نبرند و آن اثری که باید از اعمال بگیرند از دست می دهند و این را اهل سیر و سلوک و اهل ختومات به خوبی می دانند که زمانهای خاص برای تأثیر در اعمال چقدر مهم است. این مسأله بقدری مورد اهمیت بوده که همیشه رویت هلال به عنوان مستحب مؤکّد از ناحیه اهلبیت صلوات الله علیهم اجمعین مورد تأکید واقع می شده و دعاهای متعددی از جمله در صحیفه سجادیه برای رؤیت هلال نقل شده و از این طریق شیعیان تشویق به استهلال می شده اند.
اما نحوه بدست آوردن اول ماه با توجه به نظر فقها متفاوت است. زیرا برای بدست آوردن اول ماه دو نظریه وجود دارد: یکی آن که اشتراک لیل می گویند و دیگری آن که اتحاد افق می گویند.
طبق نظریه اشتراک لیل، اگر کسی در یکی از مناطقی که در شب با هم مشترک هستند ماه را رؤیت کند برای کسانی که در شب با او مشترک هستند نیز اول ماه ثابت می شود. مثلا کشورهای ایران، افغانستان، هند، یمن، عربستان، مصر و... در شب با هم مشترک هستند. لذا اگر در یکی از این مناطق، ماه رؤیت شود برای دیگر مناطق نیز اول ماه ثابت شده است بخلاف مثلا ایران و امریکا که در شب با هم مشترک نیستند یعنی هنگامی که در ایران شب است در آنجا روز است و هنگامی که در آنجا شب است در ایران روز است لذا اگر در ایران اول ماه ثابت شود در امریکا ثابت نیست و کشوری مثل امریکا با کشوریهایی که در شب مشترک هستند باید اول ماه را خودشان با توضیحی که داده شد بدست آورند.
اما طبق نظریه اتحاد افق شهرهایی که افق هایشان یکی است و یا افقشان نزدیک به هم است اگر ماه را ببینند، اول ماه برای آنها ثابت می شود و برای جاهای دیگر تا وقتی که خودشان ماه را ندیده اند اول ماه ثابت نمی شود ولو اینکه در شب مشترک باشند یعنی بطور مثال شهرهایی مثل زنجان و همدان افقشان نزدیک به هم است و اگر یکی از این شهرها ماه را ببیند برای دیگری نیز ثابت است، اما اگر مثلا در کرمانشاه ماه رؤیت شود برای مشهد که افقش بیش از چهل دقیقه با کرمانشاه فاصله دارد اول ماه ثابت نیست.
از علمای قبل کسانی مثل مرحوم نراقی، سید ابوتراب و از علمای فعلی کسانی مثل مرحوم آقای خویی و آقای نوری همدانی قائل به اشتراک لیل هستند لذا هنگاهی که در یکی از مناطقی که در شب مشترک هستند ماه رویت شود مقلدان ایشان اول ماه را شروع می کنند و سابقا چنین بود که وقتی ثابت می شد در یکی از مناطقی که شبشان با هم مشترک است ماه دیده شده مرحوم آقای خویی به مقلدشان تلگراف و تلفن می زدند که اول ماه شده و دیگر نیاز نبود هر منطقه ای جداگانه ماه را رؤیت کند.
اما برخی دیگر از علمای قبلی و فعلی قائل به اتحاد افق هستند لذا مقلدان ایشان منتظر می مانند تا هر منطقه ای که در افقشان یکسان و یا نزدیک به هم هستند ماه را رؤیت کنند. و همین باعث می شود گاهی دو و حتی سه روز در مناطق مختلف، اول ماهشان با هم فرق داشته باشد. که این خلاف سیره به نظر می رسد بلکه به نظر می رسد نظر تحقیقی همان اشتراک لیلی باشد و از روایات اهلبیت صلوات الله علیهم اجمعین ، اتحاد افق بدست نمی آید بلکه آنچه از سیره و روایات بدست می آید اشتراک لیل است. کسانی که می خواهند بحث تفصیلی این مسئله را ببینند می توانند به مکاتبه ای که بین مرحوم آقای سید محمد حسین طهرانی و مرحوم آقای خویی شده مراجعه نمایند.
متاسفانه در کشور ما به هیچ کدام از این نظریه ها عمل نمی شود زیرا از آنجا که مسئولین ما اشتراک لیل را قبول ندارند نظریه اشتراک لیل را کنار گذاشته اند اما در مورد اتحاد افق هم عملا التزامی ندارند زیرا چه بسا ماه در منطقه ای مثل غرب ایران دیده می شود و از طرف پایتخت (تهران) برای شرق کشور هم اول ماه، اعلام می شود در حالی که طبق نظریه اتحاد افق اگر در غرب ایران ماه رؤیت شود برای شرق ایران حجّت نیست. ولی با کمال تأسف می بینیم که برای شرق هم اعلام اول ماه می شود و عملاً بر اساس هیچکدام از نظریه های فقهی عمل نمی شود که امیدواریم محققین محترم و متعهد، این مسأله را پیگیری کرده و این مشکل را برطرف نمایند
[ سه شنبه 92/4/18 ] [ 7:46 عصر ] [ فتیان ]
