از مشکلات مهم جامعه امروز این است که متأسفانه مرزهای حلال و حرام کاملا روشن نشده و از نظر فقهی درست بررسی نشده و معمولاً حتی در سطح مراجع عظام هم از موسیقی و غنا اطلاع چندانی ندارند. به همین دلیل است که تاکنون هم فتواهایی که جامعه را از سردرگمی نجات دهد داده نشده است. اگر ما جلوی حلال را بگیریم مردم به طرف حرام کشیده خواهند شد زیرا اگر نیازهای غریزی و فطری به طرف حلال هدایت نشود به طرف حرام منحرف خواهد شد. اگر غذای حلال و پاک در اختیار عموم جامعه قرار نگیرد به علت نیاز به غذا، جامعه به طرف غذای حرام و نجس کشیده خواهد شد. و از همین جا بود که اهلبیت کسانی را که جلوی حلال خدا را می گیرند و به عبارتی حلال خدا را حرام می کنند لعن کرده اند و از همین بود که امیرالمومنین فرمود اگر عمر بن خطاب، جلوی متعه را نمی گرفت غیر از افراد شقی و خبیث به طرف زنا نمی رفتند یعنی اگر عمر، جلوی حلال را نمی گرفت کسی به حرام کشیده نمی شد.
در مورد موسیقی و غنا و همچنین قمار و لعب (بازی) هم همین است یعنی اگر مرز بین موسیقی و غنا و همچنین مرز بین قمار و لعب مشخص نشود جامعه به طرف حرام کشیده خواهد شد خصوصاً هنگامی که متولیان دینی به علت جهل و بی سوادی، خشک و تر را با هم بسوزانند و حلال خدا را حرام کنند و حکم کنند که موسیقی و غنا هر دو حرام است!!!
در صورتی که در اسلام بین موسیقی و غنا فرق گذاشته شده به عبارتی به طور خلاصه می توان چنین گفت که نواها و آهنگهای موزون دو نوع است یکی حرام و دیگری حرام. نوا و آهنگهای موزون حرام را غنا گوییم که در مجالس لهو و حرام مورد استفاده قرار می گیرد و انسان را به حرام می کشاند. و آهنگهای موزون حلال را موسیقی می گوییم. البته فعلاً روی نامگذاری حرفی نداریم چنانچه بزرگانی مثل فیض کاشانی، موسیقی و غنا را جابجا گفته اند یعنی آهنگهای حرام موسیقی و آهنگهای حلال را غنا نامیده اند. مهم اینجا این است که نواها و آهنگهای موزون می توانند حلال یا حرام باشند. و اگر موسیقی به جا و درست و به اندازه استفاده شود برای انسان مفید خواهد بود ولی غنا دارای مضرّات جسمی و روحی فراوانی است. اما برای اینکه فرق موسیقی و غنا مشخص شود با توجه به مجموعه آیات و روایات و بیانات اصحاب اهلبیت اگر چند شاخصه را مد نظر قرار دهیم فرق موسیقی و غنا مشخص خواهد شد و اگر یک آهنگ و نوا یکی از مشخصات موسیقی را نداشته باشد جزو غنا محسوب خواهد شد.
شاخصه های موسیقی از قرار زیر است:
1- مطرب نباشد:
طرب، حالتی است که انسان را از حالت عادی خارج کرده و عقل را زائل می کند. چنین حالتی می تواند هم در شادی مفرط اتفاق بیافد هم می تواند در حالت غم مفرط اتفاق بیافتد لذا آهنگهایی که از نهایت شادی یا از نهایت غم باعث می شود که عقل از کار بیافتد مطرب بوده و حرام هستند. معمولاً برخی از آهنگهای پاپ و هوی متال از این قبیل هستند.
البته وجد و جزبه ای که اهل معرفت در استماع نغمه های الهی پیدا می کنند با طرب فرق دارد که بررسی آن مجالی دیگر می طبد
2- اشعار آن، فاسد نباشد:
برخی از آهنگها شاید مطرب نباشند اما اشعاری فاسد در آنها به کار برده می شود مثل اشعاری که ترویج فحشاء و منکر می دهند و یا اشعاری که کفرآلود و شرک آلود هستند لذا هر نوع شعری که در آن فساد باشد اینها همگی مصداق غنا هستند و جزو موسیقی محسوب نمی شوند.
3- آهنگ آن، مهیج جنسی نباشد:
برخی از آهنگها باعث تحریک هیجان شهوت جنسی می شوند اینگونه آهنگها هم از غنا محسوب می شوند. معمولاً آهنگهایی که در پارتی های مختلط اجرا می شود از این قبیل است.
نکته:
ملاک در مهیج بودن یا مطرب بودن، افراد عادی است یعنی اگر یک آهنگ در افراد عادی هیجان ایجاد کند برای کسی هم که به هر علتی ممکن است برایش هیجان و طرب ایجاد نشده باشد حرام است و مصداق غناست اما اگر در افراد عادی طرب و هیجان ایجاد نکند اگر کسی با شنیدن آن، دچار طرب یا هیجان شد فقط برای او حرام است و برای دیگران حرام نیست.
4- خواننده آن، فاسد نباشد:
برخی از آهنگها هستند که نه مطربند نه مهیّجند و نه اشعارشان فاسد است اما خواننده آنها فردی است که فاسد است حالا چه فساد عقیدتی داشته باشد چه فساد اخلاقی فرقی ندارد اگر چنین کسی خوانندگی کند مصداق غنا خواهد بود.
5- خواننده آن، زن نباشد:
نظر مشهور فقها این است که زنان فقط در مجالسی که مخصوص بانوان است می توانند با رعایت سایر شرایط موسیقی خوانندگی کنند و در غیر این صورت، خواندن آنان حرام بوده و کسی هم که آن را گوش می دهد مرتکب حرام شده است. هر چند عده ای از فقها نظرشان بر این است که خواندن زن با رعایت سایر شئونات موسیقی هیچ اشکالی ندارد مگر اینکه دارای مفسده باشد.
6- اجرای موسیقی با آلات محض غنا نباشد:
یکی از شرایط موسیقی این است که در آن از آلاتی که فقط با آنها غنا می شود استفاده نگردد و گرنه چنین آهنگی از مصادیق غنا خواهد بود. اما برای بهتر فهمیدن آلات محض باید گفت که آلات و ابزار در هر کاری سه گونه می تواند باشد: یا آلات محض یا آلات مشترک و یا آلات غیر.
آلات محض، آنهایی هستند که تقریباً فقط برای کار مخصوصی استفاده می شوند و معمولاًدر غیر آن کار استفاده نمی شوند. آلات مشترک، آنهایی هستند که هم برای آن کار و هم برای غیر آن کار استفاده می شوند. و اما آلات غیر، آنهایی هستند که به طور معمول در آن کار استفاده ای ندارند. به عنوان مثال در اشیاء بُرّنده می بینیم برخی از آنها مانند قدّاره از آلات محض قتل محسوب می شوند که فقط در قتل استفاده می شوند و کسی در کارهایی مثل آشپزی از آن استفاده نمی کند. و برخی دیگر مثل کارد از آلات مشترک محسوب می شوند که از آن هم می توان در قتل استفاده کرد هم می توان در آشپزخانه بهره برد. و برخی دیگر مثل چاقوی میوه خوری از آلات غیر محسوب می شود زیرا از آن در قتل استفاده نمی شود.
در باب قمار هم همین را داریم مثلاً آلاتی مثل نرد و پاسور از آلات محض قمار محسوب می شوند و آلاتی مثل شطرنج از آلات مشترک قمار و غیر قمار محسوب می شوند و آلاتی مثل منچ از آلات غیر قمار هستند و از آلات لعب (بازی) محسوب می گردند.
در بحث موسیقی هم همین را داریم که آلاتی مثل چنگ و جاز و ... از آلات محض غنا محسوب می گردند ولی آلاتی مثل سه تار و سنتور و... از آلات مشترک بین غنا و موسیقی بوده و آلاتی مثل دهل و ... از آلات غیر غنا محسوب می شوند. این را هم باید اضافه کرد که برخی از الات و ابزار هستند که ممکن است مدتی از آلات محض یا مشترک یا غیر باشند و بعداً نوع استفاده آنها عوض شود مثلاً آلتی مثل ویولن زمانی بود که جزو آلات محض بود و به مرور زمان از آن در غنا کمتر استفاده شد و در موسیقی هم به کار رفت و امروزه دیگر از آلات محض نیست بلکه از آلات مشترک است و ممکن است در آینده نیز دوباره تغییر کاربری پیدا کند.
با این توضیح باید گفت که روایاتی که برخی از آلات را حرام کرده اند به این علت بوده که در آن زمان از آلات محض محسوب می شده اند و امروز باید متناسب با کاربردشان درباره آنها حکم به حلال یا حرام بودنشان کرد. چه بسا آلاتی مثل تنبور و نی امروزه از آلات محض نیستند بلکه به آلات مشترک تبدیل شده اند.
نکاتی درباره موسیقی:
پس از اینکه دانستیم غنا حرام است و دارای آثار مخرّبی هم هست باید به این نکته توجه کنیم که هر چند موسیقی حلال است و چه بسا می تواند خیلی از مشکلات جسمی و روحی ما را حل نماید و در رشد و تعالی ما و همچنین توجه به عالم معنا به ما کمک نماید اما استفاده از موسیقی نیز باید مانند سایر چیزها با رعایت شرایط و بر اساس حساب و کتاب باشد زیرا چه بسا استفاده ای که بدون رعایت شرایط باشد ممکن است موجب مضراتی شود همانطور که می بینیم استفاده از غذا بدون رعایت اصول و شرایط آن، می تواند مضر باشد و سبب انواع بیماری گردد. موسیقی در انسان ایجاد حرارت می کند یعنی هر چه که در دیگ فکر و جان شما باشد گرم می کند که اگر در دیگ درون شما، مواد مضرّی باشد حرارت موسیقی، آن را فاسدتر کرده و شما را به هلاکت خواهد رساند لذا می بینیم آنهایی که فکر منفی و گرایش های منفی دارند وقتی موسیقی خوب هم استفاده می کنند از آن برداشتهای منفی می کنند و در خود گرایش های منفی را تقویت می کنند.
[ دوشنبه 92/9/18 ] [ 11:3 صبح ] [ فتیان ]
