رسول اکرم صلی الله علیه و آله می فرمایند که إنما الأعمال بالنیات یعنی اعمال بستگی به نیات دارد. نیت می تواند یک عمل را صالح و یا فاسد کند. عملی مثل نماز اگر همراه با نیت صالح باشد شما را رشد می دهد و اگر غیر الهی مثلاً برای ریا و اغراض نفسانی باشد شما را به هلاکت می رساند. و در سایر عبادات و امور زندگی نیز همین است. چیزی که اینقدر مهم است باید روی آن سالها کار کرد. نیت آنقدر مهم است که بعنوان اولین رکن از ارکان عبادات به شمار می رود و اگر کسی آن را نداشته باشد اعمالش باطل است. بله عمل مهم است اما نیت از آن مهمتر است پ. باید عمل و نیت هر دو صالح باشند به بیان دیگر انگیخته و انگیزه هر دو باید صالح باشند. مشکل اصلی ما هم در نیت است که یا نیت نداریم یا نیت داریم اما نیتمان خراب است یا نیتمان هم خوب است اما ناقص و سطحی است. باید نیت خوب و کامل و عمیق و متعالی باشد تا رشد کنیم. شیعه امیرالمومنین نه تنها باید در عبادات نیت داشته باشد بلکه در سایر امورات زندگی اش هم باید نیت داشته باشد. اگر می گویند کسی مثل مقدس اردبیلی پنجاه سال حتی یک عمل مباح هم از او سر نزد آیا او راه نرفته بود حرف نزده بود رفت و آمد نداشته آب نخورده و از این قبیل کارها که همگی از کارهای مباح به حساب می آیند پس چرا گفته شده که ایشان کار مباحی انجام نداده آیا غیر از این است که در همه کارها از آب خوردن گرفته تا مسواک زدن و حتی تخلی کردن، نیت داشته و مباحات را اینگونه به مستحبات تبدیل نموده و از کارهای مباح هم در رشد و تعالی بهره برده است؟ آری می توان با نیت به لحظه لحظه عُمر، نورانیت بخشید. هر چه نیت هم خالصتر باشد ارزش عمل نیز بالاتر و اثرش بیشتر می شود. اگر عمل شما از نظر کمی مثلاً یک یا دو باشد در نیت شما ضرب می شود یعنی اگر مثلاً عمل شما یک باشد و نیت شما صفر باشد ارزش عمل شما نیز صفر می شود و اگر عمل شما دو باشد و نیت شما ده باشد ارزش عمل شما بیست خواهد بود و اگر نیت شما منفی باشد ارزش عمل شما نیز منفی خواهد بود. مثلاً کسی که عملش دو و نیتش منفی صد باشد ارزش عملش منفی دویست (200-) است. یعنی عملی بسیار ناپسند و عقابش بسیار است. و بر عکس هم هرچه نیت خالصتر باشد ارزش عمل بیشتر می گردد. به عنوان نمونه اگر رسول الله صلی الله علیه و آله فرمودند: «ضربة علی یوم الخندق أفضل من عبادة الثقلین» (ضربه علی بن ابیطالب صلوات الله علیه در روز خندق از عبادت جن و انس برتر است) یک ضربه بود اما این یک ضربه با نیتی بی نهایت خالص برای حق تعالی بود لذا هیچ عملی در بین جن و انس ارزش این یک ضربه را ندارد. و در مقابلش هیچ ضربه ای به اندازه ضربه سیلی آن ملعون به حضرت زهرا صلوات الله علیها فاسدتر و پلیدتر نیست که مغرضانه تر و شیطانی تر از این ضربه نبوده است.
در هر حال و روی هم رفته باید به نیت اهمیت بیشتری داده شود که چه بسا بیشتر مشکلات جامعه شیعی با اصلاح نیت ها برطرف شود. بزرگی فرموده است که اگر نیت را درست کنی چهل درصد از راه را رفته ای و این نشان از اهمیت نیت دارد. حتی می توان امتحان کرد شما می توانید مثلاً در مسواک زدن، خوردن و آشامیدن و مانند اینها و سایر امور به نیت قربة الی الله و امتثالاً لِأمر الله و امتثالاً لسنة رسول الله نیت کنید تا ببینید که چه تأثیر شگرفی در زندگی شما خواهد گذاشت. البته اگر این نیت هم عادتی و لقلقه باشد باز هم فایده ای ندارد بلکه باید نیت واقعی باشد و حتی بزرگان فرموده اند که نیت را تکلم هم بکنید و صِرفاً ذهنی نباشد. اگر در مورد عباداتی مثل صلات، صوم، حج، زیارت و .... این همه فوائد و آثار را فرموده اند چیزی را گفته اند که عمل صالح همراه با نیت صالح است. اگر نیت قرب در این اعمال نباشد نه تنها قرب نمی آورند بلکه بُعدآور هم خواهند بود. لذا باید یک بازنگری در نیت هایمان داشته باشیم و اگر مشکلی در آنها هست آنها را اصلاح کنیم. بسیاری هستند که سالهای طولانی به عبادتها و ریاضتها و تألیفات و اقامه نماز جماعتها و برپا کردن هیأتها و... می پردازند و پس از شصت یا هفتاد سال در هنگام مردن، شیطان را می بینند که از آنها تشکر می کند و این نیست مگر از غلّ و غش هایی که در نیت هایشان داشته اند.
قصد اصلاح:
یکی از مهمترین نیت ها، قصد اصلاح است. مخصوصاً کسانی که می خواهند وارد سیر و سلوک شوند م تهذیب نفس و تصفیه قلب داشته باشند اگر قصد اصلاح نداشته باشند محال است محال است محال است که قدم از قدم بردارند و حرکتی داشته باشند. و حتی اگر بهترین خلائق مثل اهلبیت عصمت و طهارت هم بر روی کسی که قصد اصلاح ندارد بخواهند کار کنند و آنها را تهذیب کنند اثری نخواهد داشت. (سواء علیهم أ أنذرتهم أم لم تنذرهم لایؤمنون) (بقره/7). اینان اصلاً قصد اصلاح ندارند که برنامه های بزرگان بر رویشان اثر کند.در سیره اهلبیت عصمت و طهارت نیز نمونه های بسیاری هست که اصلاح نشده اند زیرا قصد اصلاح نداشته اند. لذا اولیای الهی نیز بر همین اساس امکانات را برای کسی که قصد اصلاح ندارد خرج نمی کنند. کسانی که برای اغراض دیگری نزد اولیای الهی می روند و یا به مرور زمان نیتشان با غرض ورزی همراه می شود، دیر یا زود از ریزشی ها خواهند بود و چه بسا از دشمنان اولیای الهی نیز شوند چرا که مقاصدشان در نزد اولیای الهی برآورده نخواهد شد. بر همین اساس باید اولین قدم برای حرکت در مسیر حق تعالی، اصلاح نیت باشد.
[ شنبه 93/5/18 ] [ 1:15 عصر ] [ فتیان ]
